Koncepcja Pomnika Bitwy Warszawskiej 1920 r.

Projekt: 2020

Inwestor: Miasto Stołeczne Warszawa

Lokalizacja: Plac na Rozdrożu, Warszawa

Zespół: Natalia Paszkowska, Marcin Mostafa, Ryszard Rychlicki, Stefan Kielman
Współpraca: Natalia Budnik (zieleń)

Bitwa Warszawska i wojna polsko-bolszewicka są jednym z najdramatyczniejszych momentów w historii Polski. To historia ludzi którzy po ponad stuletniej niewoli odzyskali niepodległość, by za moment znów stanąć do walki w jej obronie.
Stanowi jednocześnie obraz zjednoczenia się obywateli wbrew podziałom społecznym i politycznym. W ramach wspólnego marzenia o wolności społeczeństwo zbudowało “Tarczę”, która obroniła Polskę przed ponowną utratą niepodległości.

Lokalizacja pomnika Bitwy Warszawskiej w obrębie Placu Na Rozdrożu stwarza unikalną możliwość podkreślenia historycznego założenia Osi Stanisławowskiej oraz powiązania ważnych w funkcjonalnej strukturze tego obszaru punktów, czyli Placu Zbawiciela i Zamku Ujazdowskiego (wraz z Agrykolą i Łazienkami). Stąd idea wytworzenia kolejnej dobrze funkcjonującej przestrzeni publicznej, w obrębie planowanej lokalizacji pomnika, jako urbanistycznego łącznika.

Szukając współczesnej formy upamiętnienia Bitwy Warszawskiej, projektanci zaproponowali konstrukcję w formie pawilonu, opartego na idei Tarczy. Plac został symbolicznie podzielony na sekwencję mniejszych przestrzeni, wydzielonych donicami, po których obwodzie biegną ławki okalające placyki.

Stalowa struktura pawilonu opasa i spina poszczególne place, przywodząc na myśl wspólny opór – “Tarczę”. Historie poszczególnych grup społecznych oraz mikrohistorie wybranych bohaterów biorących udział w Bitwie opowiedziane są poprzez inskrypcje rozsypane na ławkach.

W centralnej przestrzeni zlokalizowane jest miejsce zbiorczej, głównej opowieści o Bitwie, a wraz z nim wyróżniony punkt dla składania wieńca.

Sekwencja placyków ułatwia grupie odwiedzających wspólne spotkanie i rozmowę – każda z przestrzeni jest tu swoistą agorą. Tym samym pomnik staje się architektonicznym wehikułem do opowiadania historii, odwołując się do jednego z najbardziej archetypicznych i podstawowych zastosowań architektury jako narzędzia budowania wspólnoty.

Mieszkańcy osiedla “Latawiec” będący codziennymi użytkownikami Placu na Rozdrożu odzyskają społeczny charakter placu oraz zostaną jego opiekunami i gospodarzami. Dzięki temu pomnik zyska szansę stać się żywym, w sensie społecznej interakcji, miejscem pamięci.

Obecność ludzi na Placu symbolicznie wypełni pustkę po tych którzy odeszli, przekazując na barki kolejnych pokoleń odpowiedzialność za obronę wolności i szerzenie pamięci o poległych bohaterach.

Wysoka zieleń budująca Pomnik stworzy bufor wobec otaczających Plac ulic oraz dotleniającą i akustyczną barierę zachęcającą do zatrzymania się i spędzania czasu na jego terenie.

Dynamiczna i tworzona przez gęsto nasadzone rodzime drzewa narracja, nawiązuje do naturalnych polskich krajobrazów oraz drzew stosowanych w zbiegających się na Placu alejach.

Zasadzone rośliny będą współtworzyć Pomnik przez cały rok – w okresie obchodów rocznicy Bitwy Warszawskiej pojawi się jarzębina i czerwone akcenty w ściółce leśnej, jesienią przebarwią się liście klonów i jarzębów, a pozostające zimą liście dębów i grabów skontrastują z zielenią świerków.

Mieszkańcy Warszawy poprzez rocznicowe dosadzanie drzew, będą mogli aktywnie zaangażować się w pielęgnowanie wspólnej historii warszawiaków.
W symboliczny sposób rozwój lasków stanie się częścią świadomości wielu mieszkańców miasta.

Okres młodociany, pełnej dojrzałości, a potem okres starzenia będzie zachodził w relacji do pokoleń kolejnych warszawiaków.